Tên tiếng Hán: 懷山
Tên dùng trong đơn thuốc: Sơn dược, Thự dự, Hoài sơn dược, Hoài sơn. Hoài sơn dược (ở đây người ta dùng chữ Hoài đồng âm dị tự. Một chữ Hoài là sông Hoài. Một chữ Hoài là Hoài bão N.D.).
Phần cho vào thuốc: Củ.
Bào chế: Rửa sạch thái phiến, dùng sống hoặc sao với cám để dùng.
Tính vị quy kinh: Vị ngọt, tính bình. Vào ba kinh tỳ, phế, thận.
Công dụng: Bổ tỳ vị, ích phế thận.
Chủ trị: Hoài sơn chữa ỉa chảy, lỵ kéo dài, cố sáp tinh dịch, phụ nữ ra khí hư, hư lao gầy mòn, ho suyển thở.
Ứng dụng: Vị thuốc này ngọt bình, giàu chất dịch đặc, bổ nhưng không trệ, ôn nhưng không nhiệt, bổ được tỳ khí lại ich được chân âm của vị, là vị thuốc hòa bình nhất dùng để bổ trung khí (tỳ vị). Làm tăng được sức tỳ vị, bồi thổ sinh kim, lại trị hư lao, cho nên trong bài Thự dự hoàn có Sơn dược. Vì có tính thu sáp giữ vững được chân âm của thận (thận âm), điều kín hạ khiêu (niệu đạo, đường dẫn tinh và giang môn – hậu âm) mà chữa di tinh, cho nên trong bài Thận khí hoàn có vị Sơn dược.
Kiêng kỵ: Có thấp nhiệt thực tà thì cấm dùng.
Liều lượng: Ba đồng cân đến l lạng.
Bài thuốc ví dụ: Bài Vô tỷ sơn dược hoàn (Trương tử Hòa phương) chữa các chứng hư tổn, ngũ lao, thất thương (ngũ lao là: tâm lao, can lao, tỳ lao, phế lao, thận lao. Thất thương là bẩy chứng lao tổn thương: Một là ăn quá no thương tỳ, Hai là cả giận khí nghịch thương can. Ba là cố sức nâng vật nặng, ngồi lâu chỗ ẩm ướt thường thận Bốn là người lạnh, uống lạnh thương phế. Năm là buồn sầu lo nghĩ thương tâm. Sáu là gió mưa rét nắng thương cơ thể. Bảy là quá sợ hãi không kìm chế được thương chí N.D.), cơ thể gầy mòn, lưng đau gối mỏi, mắt mờ tai ù, ăn uống không biết ngon.
Sơn dược, Xích thạch chỉ, Phục thần, Sơn thù du, Thục địa hoàng, Ba kích thiên, Hoài ngưu tất, Đỗ trọng, Thỏ ty tử, Ngũ vị tử, Nhục thung dung, các vị cùng tán nhỏ, luyện với mật làm viên to như hạt ngô, uống với rượu âm ấm, hoặc nước muối, nước cơm uống vào lúc đói.
Theo: Đông dược thiết yếu – Viện Nghiên Cứu Trung Y
Bộ Y tế nước Công hòa Nhân Dân Trung Hoa
Người dịch : Lương y Trần Văn Quảng
Hiệu đính : Lương y Vũ Xuân Quang
Trung Ương Hội Đông Y Việt Nam