Vị thuốc NHÂN SÂM

Tên tiếng Hán: 人參

Tên dùng trong đơn thuốc: Nhân sâm, Cát lâm sâm, Dã sơn sâm, Liêu sâm, Đại sâm.

Phần cho vào thuốc: Củ sâm (con sâm)

Bào chế: Lấy củ nhân sâm, cắt hết đầu cuống, hấp qua bằng lửa nhỏ, thái phiến hoặc tán bột để dùng.

Tính vị quy kinh: Vị ngọt, hơi đắng (nhằng nhặng đắng), tính hàn. Vào hai kinh tỳ, phế.

Công dụng: Nhân sâm đại bổ nguyên khí, sinh tân dịch, khỏi khát nước.

Chủ trị: Chữa phế hư suyễn thở, tỳ hư ỉa chảy, sợ hãi hồi hộp, hay quên, băng huyết rong huyết, hoạt thoát cấp tính, đi đái tháo (tiêu khát) ít tân dịch và các chứng chân khí hư nhược của đàn ông, đàn bà.

Ứng dụng:

1.  Rất nhiều chủng loại và tên gọi của vị Nhân sâm, chủ yếu có thể chia làm ba loại: Một loại mọc hoang trong núi sâu rừng rậm, gọi là Dã sơn sâm. Sức bổ khí tương đối mạnh mà không có táo khí (không nóng). Một loại mọc ở rừng núi rồi mang về trồng ở trong vườn, gọi là Di sơn sâm, tác dụng gần giống với Dã sơn sâm, nhưng có táo khí (ráo, nóng). Một loại trồng bằng nhân công, gọi là Dưỡng sâm, tính táo, thiên về ôn. Loại sâm bán trên thị trường phần nhiều là Dưỡng sâm.
2.  Nhân sâm tu (râu sâm, rễ con của sâm) là cuống, nhánh mọc ngang mà nhỏ, hay thông khí ở kinh lạc. Nhân sâm lô là cuống củ nhân sâm, chủ yếu làm cho nôn mửa phong đờm ở vùng ngực. Lá cây Nhân sâm đem ngâm lấy nước gội đầu làm cho tóc đen mượt không rụng.

Kiêng kỵ: Tràng vị có thực tà mà chính khí chưa hư thì kiêng dùng.

Liều lượng: Chỉ dùng một vị sâm thì từ ba đồng cân đến một lạng, phối hợp dùng với các vị thuốc khác thì từ một đồng cân đến 3 đồng cân.

Bài thuốc ví dụ: Bài Tứ quân tử thang (Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương), chữa bệnh kéo dài hư nhược, ngắn hơi, chân tay mỏi mệt, ăn ít không tiêu, là bài thuốc chủ yếu bổ khí:

Nhân sâm, Bạch truật, Phục linh, Trích cam thảo, cho nước vào sắc lên, uống nống sau bữa ãn.

Tham khảo: Nếu cho vào thuốc thì nên đun riêng rồi hòa (pha) vào mà uống hoặc nhai nuốt.

Theo: Đông dược thiết yếu – Viện Nghiên Cứu Trung Y

Bộ Y tế nước Công hòa Nhân Dân Trung Hoa

Người dịch : Lương y Trần Văn Quảng

Hiệu đính : Lương y Vũ Xuân Quang

Trung Ương Hội Đông Y Việt Nam