Tên tiếng Hán: 乌头中药材
Tên dùng trong đơn thuốc: Ô đầu, Xuyên ô, Thảo ô.
Phần cho vào thuốc: Củ.
Bào chế: Có thể dùng sống, bào chế để dùng hoặc tẩm nước gừng sao kỹ, hoặc cho đậu đen vào cùng đun chín lên để khử độc.
Tính vị quy kinh: Ô đầu vị cay, tính đại nhiệt. Vào kinh tỳ.
Công dụng: Trừ phong thấp, thông đờm bám lâu ngày (ngoan đàm).
Chủ trị: Chữa phong hàn thấp tý đau nhức, chữa nhọt dai dẳng lâu ngày (ngoan sang).
Ứng dụng và phân biệt:
1- Ô đầu có chia ra Xuyên và Thảo. Trồng bằng nhân công ở Tứ xuyên gọi là Xuyên ô. Mọc hoang gọi là Thảo ô, cả hai đều chữa về đau nhức do chứng phong, song độc tính của Thảo ô mạnh hơn.
2- Xuyên ô, Thảo ô chỉ có thể chữa phong để ổn định đau nhức chứ không thể hồi dương tán hàn, sức ôn kinh kém. Phụ tử tăng mạnh nguyên dương, tuy thiên về hạ tiêu, song toàn thân trong ngoài không chỗ nào không đến, có công hồi dương trong khoảnh khắc.
Kiêng kỵ: Người có chứng âm hư dương thịnh không đau nhức do chứng phong thì cấm dùng.
Liều lượng: Một đồng cân đến ba đồng cân.
Bài thuốc ví dụ: Bài ô đầu thang
(Kim quỹ yếu lược phương) chữa chứng lịch tiết đau nhức không co duỗi được lịch tiết, có tên là lịch tiết phong hay bạch hổ lịch tiết, một chứng viêm khớp xương nặng, đau đớn dữ dội do phong hàn thấp tà cảm nhiễm vào các khớp xương, lâu ngày hóa nhiệt, khí huyết uất trệ gấy bệnh N.D.), và đau do cước khí.
Ma hoàng, Thược dược, Hoàng kỳ, Trích thảo, Thảo ô (lấy hai lạng mật cho Thảo ô vào nấu lên, còn một lạng mật thì lấy thảo ô ra). Cả năm vị trên cùng sắc lên, bỏ bã), rồi lại cho mật vào đun lên, uống một nửa bát, say không biết gì, sau lại uống tiếp.
Tham khảo: ô đầu Thảo ô và Phụ tử đều ngậm chất, kiểm sinh vật có độc, tính rất mạnh, cho vào thuốc phải qua bào chế, nếu là thuốc thang thì phải đun to lửa Sắc lâu trên bốn giờ đồng hồ, đồng thời nên phối ngũ với Cam thảo, Can khương, Mật ong, để đạt được tác dụng giải độc.
Theo: Đông dược thiết yếu – Viện Nghiên Cứu Trung Y
Bộ Y tế nước Công hòa Nhân Dân Trung Hoa
Người dịch : Lương y Trần Văn Quảng
Hiệu đính : Lương y Vũ Xuân Quang
Trung Ương Hội Đông Y Việt Nam