Vị thuốc MA HOÀNG

Tên dùng trong đơn thuốc: Ma hoàng, Tịnh ma hoàng, khử tiết ma hoàng, bất khử tiết ma hoàng, ma hoàng nhung, chích mật ma hoàng.

Tên tiếng Hán:麻黃

Phần cho vào thuốc: Toàn bộ thảo.

Bào chế: Chích mật – tẩm mật sao. Trước hết cho một ít nước vào mật, quấy đều đun sôi, trộn đều ma hoàng sạch thái đoạn với nước mật, rồi sao nhỏ lửa đến khi không dính tay là được.

Tính vị quy kinh: Vị caỵ, hơi đắng, tính ôn. Vào hai kinh phế, bàng quang và kiêm vào cả hai kinh tâm, đại tràng.

Công dụng: Phát hãn (làm ra mồ hôi), bình suyễn thở, lợi tiểu tiện, tiêu tan kết tụ.

Chủ trị:

•  Ma hoàng cùng dùng với Quế chi có tác dụng phát hãn, là thuốc tân ôn giảỉ biểu, thích hợp với người bị thương hàn chứng thực ở biểu không ra mồ hôi, bệnh thuộc kinh Thái dương.
•  Ma hoàng cùng dùng với Hạnh nhân, có tác dụng chỉ suyễn. Nếu kết hợp với Quế chi thì chữa suyễn thở thuộc phong hàn, kết hợp với Thạch cao thì chữa suyễn thở thuộc phế nhiệt.
•  Ma hoàng cùng dùng với Cam thảo, uống nguội có thể chữa thủy thũng bế tắc ở phế.
•  Ma hoàng cùng dùng với Thục địa để dùng, tan được hàn kết ở âm phận (thuộc âm), có thể chữa các chứng âm thư (nhọt bọc), trưng hà (giả)(báng hòn cục)

Ứng dụng và phân biệt:

•  Ma hoàng phát hãn nhiều hay ít là bằng sự đổi thay liều lượng phối hợp vớỉ Quế chi. Lượng Ma hoàng dùng nhiều hơn Quế chi- thì sức phát hãn mạnh hơn. Nếu khi cần Ma hoàng phát hãn song lại không phát hãn nhiều, có thể thay đổi thích hợp tỷ tệ giữa hai vị, dùng lượng Ma hoàng và Quế chỉ bằng nhau, hoặc Ma hoàng ít hơn Quế chi, cân nhắc mà quyết định.
•  Phát hãn thì dùng cọng Ma hoàng, chỉ hãn (cầm mồ hôi) dùng Ma hoang căn (rễ). Ma hoàng bỏ đốt đi, gọi là tịnh Ma hoàng, sức phát hãn tương đối mạnh. Ma hoàng không bỏ đốt thì sức phát hãn hơi yếu. Ma hoàng chích mật, dược tính tương đối hòa hoãn. Ma hoàng nhung là giã nhỏ Ma hoàng như dạng nhung, sức phát hãn càng hòa hoãn.

Kiêng kỵ: Người bị biểu hư mồ hôi ra nhiều và phế hư ho suyễn, kiêng dùng.

Liều lượng: Từ 5 phân đến 3 đồng cân (từ 1,5 gam đến 9 gam).

Bài thuốc ví dụ: Ma hoàng thang (Bài thuốc trong Thương hàn luận), Chữa thương hàn sợ lạnh, sốt mong, nhức đầu, đau mình, không ra mồ hôi song lại suyễn thở.

Ma hoàng, Quế chi, Hạnh nhân, chích Cam thảo. Sắc ma hoàng trước, gạt lớp bọt ở trên đi, cho những vị còn lại vào sắc, uống ấm, mồ hôi ra hơi dăm dắp là được.